Czy w Sahih al-Bukhari są słabe hadisy?
Pytanie: Czy w „Sahih al-Bukhari” znajdują się słabe hadisy?
Odpowiedź:
Ibrahim ibn Ma‘qil powiedział: Słyszałem, jak Muhammad ibn Isma’il al-Buchari mówił:
„Byłem z Ishaqiem ibn Rahuyah, gdy pewien człowiek powiedział: ‘Dlaczego nie skompilujesz zbioru dróg Proroka?’ Ta myśl nie opuściła mnie – i dlatego właśnie skompilowałem tę księgę (Sahih).”
Al-Dhahabi powiedział:
„Przekazano przez dwa wiarygodne łańcuchy narracji, że al-Buchari powiedział: ‘Wybrałem tę księgę spośród około 600 000 (autentycznych) hadisów, kompilowałem ją przez szesnaście lat i uczyniłem z niej świadectwo między mną a Allahem.’”
Al-Firabri powiedział: Muhammad ibn Isma’il powiedział mi:
„Nie zamieściłem w Sahih żadnego hadisu, dopóki wcześniej nie dokonałem pełnej ablucji (ghusl) i nie odmówiłem dwóch rak‘at modlitwy.”
Al-Nawawi powiedział:
„Uczeni są zgodni, że najautentyczniejsze zbiory hadisów to dwa Sahihy – al-Buchariego i Muslima – a większość z nich uważa, że najdokładniejszym i najbardziej pożytecznym z nich jest zbiór al-Buchariego.”
Kontynuował: „Łączna liczba hadisów w tym zbiorze to 7275 z powtórzeniami i około 4000 bez powtórzeń.”
W swojej księdze Kitab al-Tatabbu’ al-Daraqutni zakwestionował autentyczność 78 hadisów w Sahih al-Bukhari, 100 w Sahih Muslim i 32 w obu – na podstawie krytyki łańcucha przekazu (isnad) i treści (matn).
Al-Nawawi powiedział:
„Te dwa Sahihy różnią się od wszystkich innych ksiąg tym, że zawarte w nich hadisy są sahih i nie wymagają dodatkowego badania.”
Ibn al-Salah dodał:
„To, co znajduje się wyłącznie w Sahih al-Bukhari lub wyłącznie w Sahih Muslim, także zalicza się do kategorii hadisów definitywnie sahih... z wyjątkiem kilku liter (słów), wobec których niektórzy eksperci, tacy jak al-Daraqutni i inni, zgłosili zastrzeżenia – ale są one znane specjalistom.”
Po tym stwierdzeniu dodał, że to, co znajduje się w obu zbiorach (muttafaqun ‘alayh), jest „z całą pewnością sahih” (maqtu‘un bi-sihhatihi) dla całej wspólnoty.
Imam al-Nawawi sprzeciwił się używaniu określenia „z całą pewnością sahih”, choć zgodził się, że wszystkie hadisy zawarte w Sahihayn osiągają poziom „silnie domniemanego sahih, o ile nie są mutawatir” (yufidu al-zann ma lam yatawatar) – zgodnie z zasadą dotyczącą wszystkich samotnie przekazywanych hadisów sahih (ahad).
Ale Ibn Kathir się nie zgodził:
„Zgadzam się z Ibn al-Salahem w jego wnioskach i wskazaniach – a Allah wie najlepiej.”
Al-Suyuti w Tadrib al-Rawi cytuje słowa Ibn Kathira dosłownie, a następnie stwierdza:
„To jest również mój wybór i nie inny.”
Powodem jest wyjątkowa pozycja tych dwóch zbiorów w łonie Ummy – żaden inny imam nie twierdził, że wszystkie zebrane przez niego hadisy są sahih – poza Imamem al-Bucharim i Imamem Muslimem. I eksperci potwierdzili słuszność tego roszczenia.
Al-Suyuti również stwierdził:
Szajch al-Islam powiedział: „To, co al-Nawawi wspomniał w Sharh Sahih Muslim, odzwierciedla pogląd większości (al-aktharin); natomiast w przypadku dokładnych uczonych (al-muhaqqiqun) – nie. Oni również zgadzają się z Ibn al-Salahem.”
Przez „Szajch al-Islam” Al-Suyuti miał na myśli niezrównanego hafiza i nieskazitelnego imama Ibn Hadżara al-‘Asqalaniego i jego książkę al-Nukat ‘ala Ibn al-Salah.
Al-Suyuti dalej cytuje szczegółowo – głównie z Hadi al-Sari – odpowiedzi Ibn Hadżara na krytykę al-Daraqutniego, pokazując, że ten ostatni nie zdołał unieważnić stanowiska, że Sahihayn są w 100% sahih.
Faktem jest, że wszystkie te hadisy są sahih, choć nie wszystkie osiągają najwyższy stopień autentyczności.
To właśnie stwierdził al-Dhahabi w odniesieniu do kilku narratorów w Sahihayn, których ocena była kwestionowana:
„Narracje takich osób nie spadają poniżej rangi hasan (dobry), co można uznać za najniższy poziom sahih.”
Szajch Abu Ghudda komentuje na marginesie:
„To wyraźne potwierdzenie, że al-Buchari i Muslim nie ograniczali się w swoich zbiorach tylko do hadisów osiągających najwyższy poziom autentyczności (sihha).”
W dodatku (s. 144) stwierdza również:
Nasz szajch, uczony Ahmad Shakir – niech Allah mu okaże miłosierdzie – powiedział:
„Prawda, bez cienia wątpliwości, według uczonych specjalizujących się w naukach o hadisie, jest taka, że wszystkie hadisy w Sahihayn są sahih i nie ma wśród nich ani jednego, który zawierałby rzeczywistą techniczną wadę. To, co krytykował al-Daraqutni i inni, wynikało tylko z faktu, że nie spełniały one wysokich, indywidualnych standardów autorów. Ale pod względem autentyczności samych hadisów – obaj imami zachowali ten poziom.”
Dr Badi’ al-Sayyid al-Lahham w swoim wydaniu książki Ibn Kathira al-Ba’ith al-Hathith (s. 44–45) zamyka dyskusję na temat Sahihayn tymi samymi słowami, choć nie przypisuje ich Shakirowi.
Abu Ghudda podsumowuje (s. 145):
„Wszystkie te teksty pokazują, że większość tego, co znajduje się w Sahih al-Bukhari i Sahih Muslim, reprezentuje najwyższy poziom autentyczności, a niektóre hadisy w nich zawarte – choć sahih – nie osiągają tego najwyższego poziomu.”
Co istotniejsze, nasz nauczyciel, dr Nur al-Din ‘Itr, powiedział w swoim podręczniku Manhaj al-Naqd fi ‘Ulum al-Hadith:
„Orzeczenie dotyczące hadisów z dwóch Sahihów brzmi: wszystkie są sahih.”
Wszyscy wymienieni – Ibn al-Salah, al-Nawawi, al-Dhahabi, Ibn Kathir, Ibn Hajar, al-Suyuti, Ahmad Shakir, Abu Ghudda, ‘Itr, al-Lahham – zgodzili się co do faktu, że wszystkie hadisy zawarte w al-Bukhari i Muslimie są sahih.
Poza zastrzeżeniami al-Nawawiego, uczeni precyzyjni (muhaqqiqun), tacy jak Ibn al-Salah, Ibn Kathir, Ibn Hajar i al-Suyuti, uważają wszystkie hadisy w tych zbiorach za maqtu‘un bi-sihhatihi – czyli o takiej samej mocy dowodowej jak hadisy mutawatir.
Dalsze badania poglądów największych mistrzów hadisu mogą dodać więcej nazwisk do tej zaszczytnej listy.
Pytania, które czasem się pojawiają:
1. Czy wszyscy uczeni od hadisów zgadzają się, że wszystkie hadisy w al-Bukhari i Muslimie są sahih?
2. Czy są tacy uczeni, którzy uważają, że zawierają one pewne słabe narracje?
3. Czy ktoś, kto wierzy, że „Sahihayn nie są w 100% sahih”, jest innowatorem?
Jak właśnie pokazano, niektórzy z największych autorytetów – tacy jak Ibn al-Salah, Ibn Kathir i al-Suyuti – odpowiedzieli tak na pierwsze pytanie.
Imam al-Haramayn (Ibn al-Dżuwajni) powiedział, że gdyby ktoś przysiągł rozwód, że wszystko, co znajduje się w Bukhari i Muslimie, jest sahih – jego małżeństwo byłoby nadal ważne (czyli przysięgałby prawdę).
Ale Imam al-Daraqutni stwierdził, że niewielka liczba hadisów może nie osiągać tego poziomu – więc odpowiedź na drugie pytanie również brzmi tak.
Jednak zastrzeżenia te zostały jeden po drugim obalone przez Ibn Hadżara we wstępie do Fath al-Bari oraz przez Imama al-Nawawiego we wstępie do Sharh Sahih Muslim.
Krótkie stwierdzenie „czy Sahihayn są, czy nie są w 100% sahih” jest nieprecyzyjne i mylące, ponieważ Umma jako całość – Konsensus uczonych prawa muzułmańskiego (Fuqaha’) – przez pokolenia uznała je za autentyczne.
To rozróżnienie nie obejmuje narracji bez łańcucha (mursal), z przerwanym łańcuchem (munqati‘) czy anonimowych, które czasem al-Buchari przywoływał w tytułach rozdziałów lub jako uzupełnienie niektórych hadisów.
Przykładem tego ostatniego jest tzw. hadis o samobójstwie – jedna z narracji al-Zuhriego, która jest przerwana (balaghat) i zatem słaba.
Nie spełnia ona kryteriów autentyczności hadisów ustalonych przez mniejszych czy większych mistrzów hadisu, a tym bardziej nie odpowiada rygorystycznym standardom al-Buchariego, który przywołał ją jedynie, by ukazać jej rozbieżność względem dwóch innych wersji, które nie wspominają o próbie samobójczej.
Powyższy wniosek dowodzi, że twierdzenie, iż wszystko co znajduje się w dwóch Sahihach jest bezwzględnie autentyczne, odnosi się wyłącznie do hadisów z pełnym łańcuchem i przypisanych bezpośrednio do Proroka (pokój i błogosławieństwo Allaha z Nim).
Źródło: livingislam.org – za zgodą.
Jak właśnie pokazano, niektórzy z największych autorytetów – tacy jak Ibn al-Salah, Ibn Kathir i al-Suyuti – odpowiedzieli tak na pierwsze pytanie.
Imam al-Haramayn (Ibn al-Dżuwajni) powiedział, że gdyby ktoś przysiągł rozwód, że wszystko, co znajduje się w Bukhari i Muslimie, jest sahih – jego małżeństwo byłoby nadal ważne (czyli przysięgałby prawdę).
Ale Imam al-Daraqutni stwierdził, że niewielka liczba hadisów może nie osiągać tego poziomu – więc odpowiedź na drugie pytanie również brzmi tak.
Jednak zastrzeżenia te zostały jeden po drugim obalone przez Ibn Hadżara we wstępie do Fath al-Bari oraz przez Imama al-Nawawiego we wstępie do Sharh Sahih Muslim.
Krótkie stwierdzenie „czy Sahihayn są, czy nie są w 100% sahih” jest nieprecyzyjne i mylące, ponieważ Umma jako całość – Konsensus uczonych prawa muzułmańskiego (Fuqaha’) – przez pokolenia uznała je za autentyczne.
To rozróżnienie nie obejmuje narracji bez łańcucha (mursal), z przerwanym łańcuchem (munqati‘) czy anonimowych, które czasem al-Buchari przywoływał w tytułach rozdziałów lub jako uzupełnienie niektórych hadisów.
Przykładem tego ostatniego jest tzw. hadis o samobójstwie – jedna z narracji al-Zuhriego, która jest przerwana (balaghat) i zatem słaba.
Nie spełnia ona kryteriów autentyczności hadisów ustalonych przez mniejszych czy większych mistrzów hadisu, a tym bardziej nie odpowiada rygorystycznym standardom al-Buchariego, który przywołał ją jedynie, by ukazać jej rozbieżność względem dwóch innych wersji, które nie wspominają o próbie samobójczej.
Powyższy wniosek dowodzi, że twierdzenie, iż wszystko co znajduje się w dwóch Sahihach jest bezwzględnie autentyczne, odnosi się wyłącznie do hadisów z pełnym łańcuchem i przypisanych bezpośrednio do Proroka (pokój i błogosławieństwo Allaha z Nim).
Źródło: livingislam.org – za zgodą.